آشکارساز گاز یا دیتکتور گاز چیست و چطور عمل می کند؟

نشت گاز در محیط کوچک مثل خانه می تواند بسیار خطرناک باشد، همچنین بروز همین مساله مراکزی مثل کارخانه ها و آزمایشگاه ها، مدارس و سایر اماکن عمومی پر جمعیت ممکن است یک فاجعه را به معنای واقعی کلمه به وجود بیاورد. زیرا در این مکان ها انسان های زیادی مشغول به کار هستند و هر انسان یعنی یک زندگی. با کمک یک دیتکتور گاز یا وسیله ای که ما در فارسی به آن آشکارساز گاز می گوییم می توانیم هرگونه نشتی گاز را پیش از آنکه منجر به عارضه شود تشخیص داده و مهار کنیم. در این مقاله هرچیزی که باید درباره این آشکارسازها بدانید را توضیح داده ایم.

دیتکتور گاز چیست؟

زمانی که غلظت گازهای طبیعی و دیگر گازهای خطرناک در یک مکان زیاد شود، خطر انفجار، گاز گرفتگی و یا آتش سوزی حیوانات، انسان ها و پوشش گیاهی آن مکان را تهدید خواهد کرد. اندازه گیری میزان غلظت این گازها به صورت دستی امکان پذیر است اما احتمال خطا و غفلت انسانی در آن وجود دارد. بنابراین، باید وسیله ای باشد که این کار را به صورت خودکار و در هر لحظه انجام دهد.

آشکارساز گاز یا دیتکتور گاز (Gas detector) وسیله ایست که مرگ و میر ناشی از نشت گاز را به حداقل می رساند. این وسیله در طبقه بندی ابزار ایمنی و پیشگیری از خطرات احتمالی قرار می گیرد. دیتکتور گاز غلظت غیرعادی گاز در یک محیط معین را قبل از اینکه منجر به یک حادثه (مثل انفجار، آتش سوزی، مسمومیت و غیره) شود تشخیص داده و ساکنین را از آن با خبر می کند.

این وسیله می تواند وجود گازهای قابل اشتعال، سمی و کمبود اکسیژن در یک محیط را تشخیص دهد. دیتکتور گاز هم در بخش خانگی و هم در بخش صنعتی قابل استفاده است و به کمک آن می توان به سرعت متوجه نشت گاز شد.

دیتکتور گاز چگونه کار می کند؟

یک دیتکتور یا هشدار دهنده نشت گاز با استفاده از سنسورهای مختلف مثل مادون قرمز، امواج مافوق صوت، الکتروشیمیایی یا نیمه هادی غلظت بیش از اندازه ی گازهای مختلف در یک محل معین را تشخیص می دهد. این وسیله، غلظت گاز را بر اساس مقیاسی می سنجد که از قبل تعیین شده و غلظت گاز را با آن مقایسه می نماید.

اگر غلظت گاز در محیط، از حد تعیین شده فراتر رود، سنسور یا زنگ هشدار را روشن می کند، یا چراغ می دهد و یا ترکیبی از علائم هشدار دهنده را فعال می کند. پس از آن که غلظت گاز به حد نرمال و طبیعی برسد، دیتکتور به صورت خودکار خاموش می شود تا از خطای انسانی احتمالی جلوگیری شود.

به عنوان مثال، ممکن است فرد آن را به صورت دستی خاموش و سپس فراموش کند که آن را برای شرایط بعدی روشن نماید؛ به همین دلیل، دیتکتور سیگنال و آلارم های خود را بعد از ۱۲ دقیقه غیرفعال کرده و به حالت نظارت نرمال بازمی گردد.

گازهای صنعتی قابل اشتعال رایج

منظور از گاز قابل اشتعال، گازی است که در تماس با آتش یا گرمای زیاد شعله ور می شود. در اینجا چند گاز قابل انفجار و اشتعال که در مراکز صنعتی متداول هستند را برمی شماریم.

• استیلن (Acetylene): یک گاز که در صورت خلوص کامل، بدون رنگ و بو و سبک تر از هوا است. دامنه ی وسیع اشتعال پذیری این گاز آن را فوق العاده خطرناک می کند.
• آمونیاک (Ammonia): یک گاز سمی بی رنگ و قلیایی که مصارف صنعتی بسیاری دارد. آمونیاک هم مثل استیلن سبک تر از هواست و اشتعال پذیری بسیار بالایی دارد.
• هیدروژن (Hydrogen): یک گاز بسیار سبک که دامنه ی اشتعال پذیری و انفجار آن وسیع است. اگر این گاز نشتی داشته باشد، حتی یک الکتریسته ی ساکن ساده نیز می تواند آن را مشتعل کند.
• گاز مایع یا ال پی جی (Liquefied Petroleum Gas) : گازهای هیدروکربنی مایع و کم فشار که بوتان و پروپان از معروف ترین انواع آن هستند.

دستگاه دیتکتور گاز قابلیت تشخیص تمامی این گازها را دارد و برای مشاغلی که با این گازها سر و کار دارند، ضروری است.

دستگاه دیتکتور گاز مناسب کدام محیط هاست؟

در زمستان و فصول سرما که بخاری ها نصب می شوند، مرگ خاموش یا مرگ بر اثر نشت گاز به دلیل بی احتیاطی در نصب لوله ی بخاری افزایش می یابد. به علاوه ممکن است خروجی دود بخاری یا شومینه دچار مشکل شده و مونوکسید کربن به خانه بازگردد، بدون آنکه ساکنین متوجه آن شوند. یا در موارد بسیاری، شعله ی اجاق در آشپزخانه سهوا خاموش می شود و انتشار گاز در فضای خانه جان انسان های زیادی را می گیرد. به همین دلیل، نصب دیتکتور در خانه یک الزام محسوب می شود. بیشتر از منازل مسکونی، مراکز تجاری و صنعتی احتیاج مبرمی به دستگاه تشخیص دهنده گاز صنعتی دارند. برخی از این مکان ها را در زیر نام می بریم.

موتورخانه ها

سوخت بسیاری از موتورخانه یا شوفاژخانه ها در ساختمان ها با گاز شهری تامین می شود. در این محل ها، خطر نشت گاز و ترکیدن لوله ها وجود دارد. علاوه بر آن، بی احتیاطی در اتصالات لوله ها باعث نشت گاز مونوکسید کربن در محیط می شود. نصب یک آشکارساز گاز در موتورخانه ها، ساکنین را از نشت گاز مطلع و از بروز فجایع جلوگیری می کند.

سردخانه ها

واحدهای تبرید و سردخانه ها از گازهایی مانند آمونیاک، فرئون و دی اکسید کربن استفاده می کنند. نصب یک دیتکتور گاز صنعتی در این واحدها ضروری است؛ چرا که نشت گاز و انفجار احتمالی باعث تلفات جانی و مالی جبران ناپذیری می شود.

پارکینگ ها و تونل ها

پارکینگ های زیرزمینی و تونل های جاده ای فضاهای تقریبا بسته ای هستند که کنترل دود اگزوز اتومبیل ها در این مکان ها اهمیت زیادی دارد. دودهای سمی عمدتا از مونوکسید کربن و دی اکسید نیتروژن تشکیل شده اند. درپارکینگ های زیرزمینی و تونل های جاده ای، دود خروجی از اگزوز اتومبیل هایی که گاز CNG یا LPG می سوزانند، باید با یک دیتکتور گاز رصد شود.

استخرها

ازون برای ضدعفونی کردن آب استخر بسیار موثر است. برای به کار بردن این روش، مواد شیمیایی مبتنی بر کلر و بروم مورد نیاز هستند. دز پایین این مواد خطرناک نیست اما یک مشکل فنی می تواند منجر به تجمع این مواد در هوای استخر شده و در نتیجه، افراد حاضر در استخر را مسموم کند. وجود یک تشخیص دهنده نشت گاز در فضای استخر، درمورد غلظت بیش از اندازه ی گازهای سمی در هوا به کارکنان هشدار می دهد.

آشپزخانه های صنعتی

در آشپزخانه های صنعتی معمولا از گاز طبیعی، بوتان یا پروپان به عنوان سوخت استفاده می شود. در آشپزخانه های حرفه ای برای ایمنی و بهداشت نیاز به تجهیزات مناسب است. هودهای نصب شده در این مکان ها، نقطه ی بسیار مهمی برای تشخیص میزان غلظت گازهاست.

صنایع شیمیایی و آزمایشگاه ها

در صنایع شیمیایی، مقادیر زیادی از گازهای سمی و قابل اشتعال مورد استفاده قرار می گیرد. این مراکز صنعتی، معمولا یک انبار برای مواد خام یا محصولات تکمیل شده دارند. دراین انبارها و همچنین در آزمایشگاه ها، گازهای هیدروژن، اکسیژن، گاز شهری و گازهای خفه کننده مثل نیتروژن، آرگون و هلیوم به طور مرتب استفاده می شوند. بنابراین، وجود یک دستگاه هشدار دهنده نشت گاز استاندارد در کارخانه های محصولات شیمیایی و آزمایشگاه ها نیز امری حیاتی می باشد.

مراکز تولید نیرو

مراکز تولید نیرو یکی از مکان هایی هستند که تشخیص غلظت گاز متان یا هیدروژن در آن ها بسیار حائز اهمیت است زیرا غفلت از این مسئله، زندگی هزاران جاندار را به خطر می اندازد. موتورخانه و کل حوالی توربین نقاط بحرانی در این مراکز هستند.

مزایای دستگاه دیتکتور گاز

همانطور که در بالا گفته شد، دستگاه تشخیص نشت گاز در زمره ی دستگاه های ایمنی و محافظتی قرار دارد. از این رو، مهم ترین مزیت آن محافظت از جان کسانی است که آن را به کار گرفته اند. اما این دستگاه کوچک و سبک و در عین حال مهم، فواید دیگری هم دارد که بعضی از آن ها را در ادامه می خوانید.

نظارت مداوم

یکی از مزایای آشکارساز گاز این است که نظارت ۲۴ ساعته در ۷ روز هفته دارد و شما می توانید بر امنیت تمامی مناطق محل مورد نظر تسلط داشته باشید. حتی اگر نقطه ای برای مدت طولانی خالی از نیروی انسانی باشد، شما باید آنجا را تحت کنترل خود بگیرید تا پرسنل را از خطرات احتمالی مطلع کرده و از وقوع آن ها جلوگیری نمایید. زمانی که گازهای خطرناک را در محل کار خود به شکل پیشرفته ای تشخیص دهید، شغل تان دیگر پرخطر محسوب نشده و انتظارات شرکت بیمه را تا حد زیادی برآورده خواهید کرد.

صرفه جویی در زمان

زمانی که یک دیتکتور گاز در محل کار مثل آزمایشگاه نصب شده باشد، زمان سنجش گازهای موجود در هوای آنجا به حداقل می رسد زیرا دیگر لازم نیست که میزان غلظت گازها به صورت دستی اندازه گیری شود. ساعت هایی که برای این کار صرف می شد، بعد از نصب آشکارساز گاز، صرف انجام کارهای مهم تر می شود.

جلوگیری از هزینه های بالقوه

تصور کنید یک انفجار در یک کارخانه ی تولید مواد شیمیایی رخ دهد؛ حتی اگر در بهترین حالت کسی در آنجا حضور نداشته باشد، سرمایه ی کلانی بر باد خواهد رفت. اما وقتی دیتکتور به موقع هشدار بدهد، تمهیدات لازم برای جلوگیری از خسارات مالی و جانی انجام خواهد شد.

جان آدمی به قدری با ارزش است که نباید اجازه داد یک غفلت ساده آن را از ما و عزیزانمان بگیرد. هزینه هشدار دهنده نشت گاز از ارزش جان ما بیشتر نیست و خرید سنسور نشت گاز هم کار سختی نیست. کافیست به سایت شرکت اویو سری بزنید و دستگاه تشخیص دهنده نشت گاز را در سبد خرید خود بگذارید.

ضرورت استفاده از سنسور نشت گاز

با توجه به آنچه در بالا گفته شد، وجود یک هشدار دهنده نشت گاز در خانه و محل مشاغلی که با مواد شیمیایی سر و کار دارند، یک ضرورت است. کارگران نمی توانند برای در امان ماندن از خطرات احتمالی ناشی از نشت گاز فقط به حس بویایی خود اکتفا کنند، زیرا حس بویایی انسان چندان قوی نیست و همچنین، گاهی فرد خطر را حس می کند اما برای نجات جان خیلی دیر شده است.

به همین دلیل، امروزه دستگاه های تشخیص دهنده ی نشت گاز تولید می شوند. دستگاه های آشکارساز دستی باید با دقت نگهداری و سطح گاز توسط افراد سنجیده شود. اما دستگاه دیتکتور گاز به صورت خودکار میزان غلظت گازهای موجود در محیط را می سنجد و در صورت، خطر به کارکنان یا ساکنین خانه هشدار می دهد. در حال حاضر، دستگاه هشدار دهنده نشت گاز تنها راه تشخیص نشت گاز و خطرات احتمالی در محل کار و خانه است.

وسایل اینچنینی برای ایمنی ضروری هستند زیرا می توان از آن ها برای تشخیص گازهای انفجاری، کمبود اکسیژن و گازهای سمی که در هوا منتشر شده اند استفاده کرد. بدون دیتکتور گاز، کارگران در معرض گازهای خطرناک قرار می گیرند و ممکن است به بدن و روان آن ها آسیب برسد و حتی احتمال دارد افراد زیادی مرگ نا بهنگام را تجربه کنند.